Dünyada ve ülkemizde HIV tanısı hedefin altında

Dünyada ve ülkemizde HIV tanısı hedefin altında!                                          

Dünyada 300 yılı, Türkiye’de ise 65 yılı aşkın deneyimiyle sağlık sektörünün lider firmaları arasında yer alan global biyofarma şirketi GSK, HIV/AIDS alanında çalışmalarına devam ederken tanı ve teşhis aşamasında toplumsal farkındalığı önceliklendiriyor. 1 Aralık Dünya AIDS Günü kapsamında açıklamalarda bulunan GSK Türkiye Medikal Direktörü Dr. Serdar Öztürk: “Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Verileri’ne göre HIV bugüne kadar tahmini 44,1 milyon can kaybına yol açan önemli bir küresel halk sağlığı sorunu olmaya devam ederken, tanı konusunda hala hem dünyada hem de ülkemizde istenilen noktada değiliz. Oysaki HIV erken teşhis edildiğinde birçok kronik hastalık gibi yönetilebilir, böylece sağkalım oranları da olumlu yönde artış gösterir” diye konuştu.

Dünyada 2024 yılında 1,3 milyon kişi HIV ile enfekte oldu. Bu sayı 2010’a göre %40 daha düşük seyretse de 2025 yılı hedefi olan 370 bin yeni enfeksiyonun hala üç katından fazla.¹ Ülkemizde 1985 yılından 15 Ağustos 2025 tarihine kadar doğrulama testi pozitif tespit edilerek bildirimi yapılan 51 bin 469 HIV pozitif kişi ve 2 bin 577 AIDS vakası mevcuttur.²

Günümüzde test sayıları arttıkça Birleşmiş Milletler HIV/AIDS Ortak Programı’nın (The Joint United Nations Programme on HIV/AIDS – UNAIDS) 90-90-90 hedefi⁵ 2030 yılı için 95-95-95’e çıkmıştı. HIV tanısında her geçen gün daha iyi gidildiği görülse de UNAIDS Küresel AIDS Güncellemesi (UNAIDS Global AIDS Update) raporunda, UNAIDS’in 95–95–95 hedefine ulaşmada özellikle dünyada belirli bölgelerde ciddi eksiklik olduğu belirtiliyor.¹ 95-95-95 UNAIDS tarafından hayata geçirilen küresel çapta bir program ve farkındalık kampanyasıdır. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre 2030 yılına kadar HIV ile yaşayan tüm kişilerin %95’ine tanı konması, bunların %95’inin hayat kurtarıcı antiretroviral tedavi alması ve tedavi gören HIV ile yaşayan kişilerin %95’inin, kişinin sağlığı ve HIV bulaşmasını azaltmak için baskılanmış bir viral yüke ulaşması beklenmektedir. Dünya’da 2024 yılında bu oranlar sırasıyla %87, %89 ve %94 olmuştur.³

1 Aralık Dünya AIDS Günü vesilesiyle HIV tanısı ve tedavisiyle ilgili değerlendirmelerde bulunan GSK Türkiye Medikal Direktörü Dr. Serdar Öztürk: “Günümüzde HIV alanındaki önleme, teşhis, tedavi alternatifleri gelişimi ve tedaviye erişim süreçlerinde hayata geçirilen önemli gelişmeler sayesinde yönetilebilir bir kronik sağlık sorunu haline gelmiş ve HIV ile yaşayan insanların uzun ve sağlıklı bir yaşam sürmeleri sağlanmıştır. Bunun yanında ise hala tanı konusunda hedeflenen 95 rakamına ulaşılabilmiş değil. UNAIDS Küresel AIDS Güncellemesi (UNAIDS Global AIDS Update) raporuna göre, özellikle birçok bölgenin ilk 95’te yani tanı konulma kısmında büyük açıklar yaşadığı vurgulanıyor” dedi.

Yenilikçi sağlık çözümleri ile HIV yönetilebilir  

İnsan immün yetmezlik virüsü (HIV), vücudun bağışıklık sistemine saldıran bir virüstür. Edinilmiş immün yetmezlik sendromu (AIDS) ise enfeksiyonun en ileri aşamasında ortaya çıkar. HIV’in belirti ve semptomları enfeksiyonun evresine göre değişiklik gösterir.³

HIV, bir kişi enfekte olduktan sonraki ilk birkaç ayda daha kolay yayılabilir, ancak çoğu kişi hastalığın son evrelerine kadar farkında olmayabilir. Erken teşhis bu noktada önem teşkil etmektedir. Bu sayede, bilimin sağladığı yenilikçi tedavi çözümleri ile, günümüzde HIV de birçok kronik hastalık gibi yönetilebilmektedir. ³ Tedavide devamlılık en önemli husustur ve “Belirlenemeyen=Bulaştırmayan” (B=B) yani HIV ile yaşayan kişilerin ilaçlarını düzenli olarak alması sayesinde virüsü bulaştırmayacakları bilimsel olarak kanıtlanmış durumdadır. B=B, Dünya Sağlık Örgütü ve UNAIDS gibi otoritelerce de kabul edilmiştir.⁴

HIV, HIV ile yaşayan kişilerin kan, anne sütü, meni ve vajinal salgılar gibi vücut sıvılarının alışverişi yoluyla bulaşabilir. HIV, hamilelik ve doğum sırasında da çocuğa bulaşabilir. Bireyler öpüşme, sarılma, el sıkışma veya kişisel eşyaları, yiyecekleri veya suyu paylaşma gibi günlük temaslarla HIV ile enfekte olamazlar.³

Dr. Serdar Öztürk: “Ülkemizdeki merkezlerin sayılarının artması yeni tanı alınması için önemli bir gelişme”

Türkiye’de ise özellikle test yaptırmaya yönelik çekinceler söz konusu. Dr. Serdar Öztürk ülkemizdeki duruma yönelik “Türkiye’de HIV/AIDS bildirimleri 1985’ten bu yana sürmektedir. Hasta mahremiyetini korumak amacıyla bildirimler kimliksiz kodlama ile yapılmaktadır. Türkiye’de 2024 yılında 5 bin 995 yeni vaka görülürken 2025 yılı Ağustos itibarıyla yeni vaka sayısı 604’tür. Vakaların %82’si erkek, %18’i kadın ve %15,6’sı yabancı uyrukludur. En çok görülen vaka sayısı ise 20-39 yaş arasındadır.² Bu yaş grubu tüm HIV vakalarının en büyük bölümünü oluşturmaktadır. Yapılan çalışmalar bize hala daha yeni tanıların yüksek olduğunu göstermektedir. Ülkemizde gönüllü danışmanlık ve test merkezleri bulunmaktadır. Bu merkezlerin sayısı 2024 yılında 6 iken, 2025 yılında 7 yeni merkez ile 13’e yükselmiştir. Bu kapasite artışı yeni tanı alınması için önemli bir gelişme; ancak farklı endişeler nedeniyle test yaptırılmasında çekinceler oluşması yeni tanıların alınmasında istenilen seviyeye ulaşmanın önünde ciddi bir engel teşkil etmeye devam ediyor” ifadesini kullandı.

Son olarak Dr. Öztürk, “GSK olarak, 1987’de ilk onaylanan HIV tedavisini geliştirdiğimizden bu yana HIV’le yaşayan bireylerin yanında yer alıyoruz ve dünyadaki tedavi çözümlerini ülkemize kazandırmak için özveriyle çalışmaya devam ediyoruz” açıklamasında bulundu.

Kaynaklar:
^{1- UNAIDS 2025 Global AIDS Update
2- Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü (HGSM) HIV/AIDS İstatistikleri 2025
3- WHO;2025;1-6;HIV ve AIDS
4-kirmizikurdele.org;2022;1-8; UNAIDS’ 2022 raporu ne söylüyor?
5- UNAIDS 90-90-90 REF-8650}

NP-TR-HVU-PRSR-250001, Kasım 2025